Antologia tekstów Pawła Jasienicy to podróż w intelektualny świat polskiej inteligencji lat powojennych, w którym polemika publicystyczna stała się jedną z form walki z narzuconym reżimem. Indoktrynacja ideologiczna i na nowo definiowany patriotyzm wyzwoliły w absolwencie Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie i żołnierzu Armii Krajowej wolę obrony wartości nadrzędnych – wolności sumienia, wolności słowa i w konsekwencji wolności badań i edukacji historycznej. W publikowanych tekstach poruszał tematy drażliwe i niewygodne zarówno dla ideologów marksistowskich, jak i nacjonalistycznych. Wskazywał na dwuznacznie moralne wysiedlenia ludności niemieckiej z Ziem Zachodnich i repatriacji Polaków zabużańskich zasiedlających te tereny; przestrzegał przed niszczeniem zabytków kultury niemieckiej na Śląsku i Mazurach. Sprzeciwiał się powojennej konspiracji; uważał, że młode pokolenie powinno się kształcić, wypełniając szczególnie dotkliwe straty w warstwie inteligenckiej. Bolało go polskie zobojętnienie na cierpienie współbraci w wierze, szczególnie niezrozumiałe po epoce pieców, a realizowane na popieliskach obozów koncentracyjnych w postaci „złotych żniw”.

Antologia publicystyki Pawła Jasienicy i jego interlokutorów przygotowana przez dra Arkadiusza Kierysa ukazuje szeroką panoramę poglądów polskiej inteligencji – egzemplifikowaną przez dominujące wówczas pisma periodyczne z „Tygodnikiem Powszechnym” na czele. Jest to zbiór artykułów polemicznych, dotyczących problemów związanych z kształtowaniem się Polski Ludowej. Głos oceniający historiozofię autora Polski Jagiellonów zabierają zarówno historycy zawodowi, jak i koledzy-literaci, ale przede wszystkim wyznawcy materializmu historycznego. Antologia zawiera także wspomnienia przyjaciół i osób, które miały szczęście napotkać na swojej życiowej drodze Pawła Jasienicę. Próbują oni odpowiedzieć na pytanie – kim był Jasienica jako człowiek i twórca.

dr hab. Małgorzata Strzelecka, Uniwersytet Mikołaja Kopernika